Het dialect van Bilzen is er slecht aan toe. Met elke Bilzenaar die sterft verdwijnt een stukje erfgoed. Op zich geen drama, het is de natuurlijke gang van zaken en van mensen, ware het niet dat er zich in het verleden een breuk heeft voorgedaan in de overlevering van het Bilzers naar de volgende generaties. Dat maakt dat de toekomst van het Bilzers dialect er eerder somber uitziet. Toch heeft het nog levenskansen. Want Bilisium is de voorbije decennia doende geweest om het dialect van de oudste generaties Bilzerssprekers op te tekenen. Woordjes, uitdrukkingen, gezegden werden vlijtig en liefst uitputtend gesprokkeld, een Raad van Wijzen werd in het leven geroepen, de taal van de oude ambachten werd bevraagd, er is een ernstige poging gedaan om de geest en het taaleigen van 'de Bilzenaar' te vatten in ... een woordenboek.
Dit titanenwerk is nog niet voltooid, maar deel 1 ervan kan alvast aan de openbaarheid worden prijsgegeven. Het beschrijft de woorden van A tot M en biedt naast de meer dan 12.000 trefwoorden een toelichting van de auteur Patrick Slechten en een grammaticale inleiding door André Vandoren. Frans Maurissen koos uit het onmetelijke Bilisiumarchief de meest gepaste illustraties.
Voor wie ons niet gelooft ... zie bijvoorbeeld het lemma 'laachte':
laachte [onov.ww.; laach, laachde, gelaach] 1. lachen ♦ laachtentêrre, laachentêrre al lachend ⸱ het wor mêr vér te laachte voor de grap, niet ernstig bedoeld ⸱ het ès nie vér te laachte, èste! even ernst, graag ⸱ laach nie temèt! laach t'r nie mèt! ⸱ het ès ammel nie vér mèt te laachte (ook) je moet het niet onderschatten, z. kattendrêk, min ⸱ daaj laach vér ne sjiet! bij het minste ⸱ dae laach nog nie al hots'm mèt 'n prutsvloj tiëge z'n blaute kont! wat een zuurpruim! ⸱ zjuu, ve haoë gelaach! - wievel eeër? z. lègge ⸱ ich hao paajn èn me gezich van 't laachte, ich kos nimei van 't laachte, ich bestérf het bekan van 't laachte, ve haoë os bezeek van 't laachte! we kwamen niet meer bij van het lachen ⸱ zich daud laachte, zich kepot laachte, zich zik laachte ⸱ zich kroemp laachte, zich ne kroef laachte ⸱ ich héb mich sjeef gelaach! ⸱ ich laach mich krimeneil, ich laach mich gêk ⸱ zich 'n oog aut laachte onbedaarlijk lachen ⸱ ich laach mich 'n oog aut (vaak ironisch) héél grappig, hoor! ⸱ dae kan kèstelek laachte ⸱ dich dees e piëd ('n koê) laachte, dich! (ook tot een flauwe grappenmaker gezegd) ⸱ waaj laachs dich dan! (spottend, als men zich vrolijk maakt over iemands lach) ⸱ grien laachte lachen als een boer met kiespijn ⸱ den eene laach èn z'ne baod, den aandere èn z'n vaus ⸱ dae 't lèste laach, laach 't bèste ⸱ wae lès laach, bès laach wie laatst lacht, best lacht ⸱ goejje naach, mèt oere kal héb ich gelaach! ⸱ nen daog zonder te laachte, ès nen daog vér de kèrkef. 2. [n. alg.] hinniken ♦ 't piëd laach het paard hinnikt (ook gezegd als het paard de lippen optrekt).
Deel 2 (N-Z) met het Nederlands trefwoordenregister op het hele woordenboek is gepland voor later dit jaar - of begin volgend jaar. We doen ons best om de deadline te halen. Het zin sjaun niëtsjes as ze gekrok zin ...