Bilisium

Wat is Bilisium?

Bilisium is de heemkundekring van Bilzen en werd gesticht op 30 oktober 1968. Inspirerend voor de stichters waren bekende Bilzerse figuren zoals Jef Cuvelier, Camille Huysmans, deken Jan Berchmans Paquay en Jef Simoens.

De hoofddoelstelling van Bilisium werd verwoord als: de studie, het behoud en het herstel van het cultureel-historisch erfgoed van Bilzen. Om dit te realiseren heeft de kring in de loop van haar 50-jarig bestaan zich doen opmerken door allerlei initiatieven.

Enkele belangrijke punten uit dit palmares:

  • huis-aan-huisverspreiding van de brochure 'Bilzen rond de eeuwwisseling' (1969)
  • heroprichting van 'de fontein' aan de Markt (1970-71)
  • uitgave van het tijdschrift Bilisium (1975 tot heden)
  • installatie van een volwaardige beiaard in de toren van de St.-Mauritiuskerk (1977)
  • verschillende heemkundige tentoonstellingen i.v.m. Bilzen (1980), de oude sigarenindustrie in Bilzen (1988-89), Sporen van een Loons en Luiks verleden (1996), 100 jaar Nederlandse toponymie (1997), Bilzen en de oudste bronnen van het Nederlands (1999)
  • diverse opgravingen (1981-82)
  • uitgave van het populaire fotoboek 'Bilzen in oude prentkaarten' (1985)
  • première van onze film Bilzen, stad vér zjeloês op te zin (1986)
  • naar aanleiding van Bilzen-Feest, uitgave van kunstige gedichtenmap Den Trotwaarleeper (met tekeningen van Sylvain Maurissen) (juni 1987)
  • de Raad van Wijzen komt voor het eerst samen (1991)
  • uitgave van het boek 'De Sint-Mauritiuskerk van Bilzen' en tentoonstelling van kerkschatten in het kasteel van Alden Biesen, i.s.m. de Kerkfabriek van Bilzen (1993)
  • stichting van de tweejaarlijkse Bilisiumprijs Den Trotwaarleeper (sinds 1995)
  • uitgave van het fotoboek 'Bilzen in oude prentkaarten 2' (1995)
  • wetenschappelijk congres (i.s.m. de Vereniging Limburgse Dialect- en Naamkunde) en toponymische tentoonstelling ter gelegenheid van de 100e verjaardag van de uitgave van de eerste plaatsnaamkundige monografie in het Nederlands: 'Toponymische Studie over de oude en nieuwere plaatsnamen der gemeente Bilsen' (J. Cuvelier en C. Huysmans, 1897) (1997)
  • Bilisium krijgt de prijs van culturele verdienste van de Cultuurraad van Bilzen (1997)
  • wetenschappelijk symposium 'Bilzen en de oudste bronnen van het Nederlands' (1999); uitgave van een lezingenbundel en een thema-overdruk uit het tijdschrift; tentoonstelling rond de 'Bilzerse' handschriften: o.m. het beroemde evangeliarium van Munsterbilzen, het Oudste goederenregister van Alden Biesen en de 'Wachtendonkse Psalmen' zijn te bezichtigen op het stadhuis (1999-2000) - kortom 'een parel van een tentoonstelling', zo berichtte Radio 1
  • uitgave van het fotoboek 'Groot-Bilzen, een eeuw fotografische impressies' (2000)
  • initiatief tot het eerste 'Pinkstertreffen' van de heemkundige kringen van Zuidoost-Limburg (2000), die sindsdien jaarlijks samenkomen op uitnodiging van een van de kringen
  • organisatie van een expertisedag over oude handschriften 'Bij u op zolder' (2001)
  • inrichting van het Taalmuseum in het stadhuis van Bilzen, i.s.m. het stadsbestuur (2002)
  • Bilisium organiseert mee het gemeentelijk taalproject 'Bilzen ter Sprake' met o.m. een studiedag 'Digitalisering van talig erfgoed', een dialectmatinee, een vertelavond rond oude sagen en een wetenschappelijk colloquium 'Bilzen, bakermat van de Nederlandse literatuur' (2003)
  • dialectcursus 'Bilzers voor gevorderde beginners' (2003-04)
  • de website van Bilisium gaat online (2004)
  • bij diverse gelegenheden (Bokrijkdag 2004, Sage v.d. Biesenburcht 2006, 2007 en 2011) duikt Bilisium in de kloosterkleren en evoqueert een oud scriptorium, om zo jong en oud diets te maken waarom Bilzen een Taalmuseum heeft
  • ontdekking van enkele belangwekkende Bilzerse handschriften: de 'pastoorsboeken' (2002), de kronieken van Petrus Treckpoel (2004)
  • fototentoonstellingen 'Gestiefeld & gespoërd' (2004) en 'De fleir van Bilze' (2007)
  • hernieuwde Bilisium-website (2007)
  • fotohappenings in Hoelbeek, Hees en Waltwilder (2008)
  • erfgoedtentoonstelling De Kaemerkes in de nieuwe locatie Het Moêderhaus (3e verdieping v. d. Ganshof) (april 2009)
  • Bilisium werkt mee aan het tot stand komen van het Jazz Bilzenboek (2008-09)
  • bestuurslid en oud-voorzitter Frans Maurissen ontvangt de prijs van culturele verdienste van de stad Bilzen (2009)
  • plechtige opening van de nieuwe archief- en ontmoetingsruimten (w.o. het auditorium) die samen Het Moêderhaus vormen; voorstelling van de bundel Sjampe & Verwijte, tentoonstelling van de Sjamp-tekeningen van Joren Peters (2009)
  • het Jazz Bilzenarchief wordt officieel toevertrouwd aan Bilisium (2009)
  • fotohappenings in Mopertingen en Eigenbilzen (2010)
  • eerste seizoen Auditoriumlezingen (sprekers: Tim Vanderbeken, Georges Lambrechts, Jos Vandebrouck, Armand Mesotten en Stefan Lycops, annex daguitstap Waals Haspengouw) (2010-11)
  • Raad van Wijzen bestaat 20 jaar
  • fotohappenings in Rijkhoven, Grote-Spouwen (2011) en Martenslinde (2012)
  • tweede seizoen Auditoriumlezingen (sprekers: Evrard Raskin, Ludo Melard, Jan Vaes, Jan Goossens en Paul Van Hauwermeiren; daguitstap 2 o.l.v. Stefan Lycops naar Waals Haspengouw) (2011-12)
  • eerste dialectmis in het Bilzers onder impuls van de Raad van Wijzen (Vrijhern, voorjaar 2012)
  • derde seizoen Auditoriumlezingen (sprekers: Rombout Nijssen, Piet Thoelen, Ronny Keulen, Tony Waegeman; daguitstap 3 naar kastelen in de provincie Luik) (2012-13)
  • dialectenquête Het Sjunste Woëd levert 'persjoenkele' op als mooiste Bilzers woord (najaar 2012)
  • vierde seizoen Auditoriumlezingen (sprekers: Rombout Nijssen, Julien Daenen, Tom Deville, Victor Mennen) (2013-14)
  • 5 april 2014: dialectmis in de Sint-Mauritiuskerk opgedragen door EH Lambert Maurissen (van de Raad van Wijzen)
  • publicatie van het boek Dien vervloekten Oorlog over WO I in Bilzen, geschreven door Frans Maurissen en Koenraad Nijssen, gekoppeld aan een tentoonstelling Het oorlogsjaar 14 in Bilzen, in de dekenij (aug. 2014) tentoonstelling Grote-Spouwen tijdens de Eerste Wereldoorlog (nov. 2014)
  • vijfde seizoen Auditoriumlezingen (sprekers: Koenraad Nijssen, Georges Lambrechts, José Cajot, Henri Vannoppen, Maike Meijers) (2014-15)
  • voorstelling en publicatie van het boek Mopertingen, dorp in de kering, door Maike Meijers, over de ingrijpende geschiedenis 1880 tot 1930 van Mopertingen (mei 2015)
  • zesde seizoen Auditoriumlezingen (sprekers: Rombout Nijssen, Ludo Melard, Davy Jacobs, Pierre Bakkes) (2015-16)
  • met het tijdschrift Bilisium wordt een nieuwe mijlpaal bereikt: blz. 6000 in oktober 2015
  • veertig jaar Bilisiumtijdschrift worden gevierd met een prestigieuze artikelenreeks (door Frans Maurissen en Koenraad Nijssen) over 150 jaar politieke geschiedenis van Bilzen
  • de Raad van Wijzen organiseert voor de 5e maal zijn jaarlijkse dialectmis, opnieuw in de hoofdkerk (maart 2016)
  • zevende seizoen Auditoriumlezingen (sprekers: Jonas Slegers, Marc Mullens, Hans Geybels, Dany Jaspers) (2016-17)
  • deel 2 van de herdenkingstentoonstelling rond 100 jaar WO I: Het leven tijdens de bezetting 1915-1917 in de vernieuwde bibliotheek De Kimpel (najaar 2016)
  • achtste seizoen Auditoriumlezingen (sprekers: René Daerden, Koenraad Nijssen, Victor Mennen, Katrien Bruggeman) (2017-18)
  • restauratie van het historische familiegraf CABY op het kerkhof (najaar 2018; inwijding 3 nov. 2018)
  • negende seizoen Auditoriumlezingen (sprekers: Simon Moors, Koenraad Nijssen, Frans Maurissen, Miet Ooms) (2018-19)
  • Bilisium viert haar 50-jarig bestaan (nov. 2018)
  • deel 3 en slot van de herdenkingstentoonstelling rond 100 jaar WO I: 1918 - Vreugde en wrevel - in bibliotheek De Kimpel (najaar 2018)
  • tiende seizoen Auditoriumlezingen (sprekers: Koenraad Nijssen, Herman Clerinx, Stefan Lycops, Luk Draye) (2019-20)
  • fotohappening in Kleine-Spouwen (okt. 2019)
  • alle heemkundige activiteit stokt tijdens de coronapandemie (sinds mrt. 2020) - gelukkig kan de vereniging een stuk van haar energie kwijt in de renovatie en inrichting van de haar toegewezen nieuwe locatie in de Kloosterstraat
  • Bilisium verhuist naar de Kaplenaaj en neemt noodgedwongen afscheid van haar geliefde auditorium in het 'Moêderhaus' (najaar 2021)
  • medewerking aan 'Groot-Bilzen herdenkt' (door de 6 erfgoedverenigingen van Groot-Bilzen) n.a.v. de 75e verjaardag van het einde van WO II) (mrt. 2022)
  • tentoonstelling 'Dingen met een verhaal' in De Kimpel (april-mei 2022)
  • dialecttentoonstelling 'Kalle is zilver, sjrijve ès good' in De Kimpel (okt.-dec. 2022) naar aanleiding van en als aanloop naar de publicatie van het Bilzers Woordenboek, deel 1 (A-M).